Rijkswaterstaat

Uitvoeringsorganisatie ministerie van IenW

Het ministerie van IenW is verantwoordelijk voor het Waterbeleid in de Waddenzee, waarbij de minister van IenW de verantwoordelijkheid draagt voor het Waddenbeleid. Als uitvoeringsorganisatie van het ministerie van IenW houdt Rijkswaterstaat zich bezig met de uitvoering van het beleid binnen wet- en regelgeving. 

Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het waterbeheer van de Waddenzee, waar waterveiligheid, scheepvaart, bereikbaarheid en waterkwaliteit onder vallen. De organisatie is daarnaast natuurbeheerder van de Waddenzee en is de zogenoemde ‘voortouwnemer’ voor het opstellen van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee.

Onderdeel van het Beheerderscollectief Waddenzee

Rijkswaterstaat is onderdeel van het Beheerderscollectief Waddenzee. Hierin is de organisatie vertegenwoordigd door René Breukel, afdelingshoofd Netwerkontwikkeling en -Visie, Verkenningen en Planstudies, en Sander Winckels, directeur Netwerkmanagement, beiden werkzaam bij Rijkswaterstaat Noord-Nederland.

Op alle acht beheeraspecten die in het Integraal Beheerplan voor de Waddenzee komen, is Rijkswaterstaat actief. Voor het water-, kust- en natuurbeheer van de Waddenzee werken zij nauw samen met organisaties uit het Beheerderscollectief en daarbuiten, waaronder het ministerie van LNV, de landschapsorganisaties, Staatsbosbeheer en de provincies.

Beheeraspect Vergunningverlening

Rijkswaterstaat is bevoegd gezag voor de Waterwet, die in 2009 in werking is getreden. De Waterwet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater. Daarnaast verbetert het de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening. De Waterwet blijft van kracht totdat de Omgevingswet in werking treedt.

Aan particulieren, bedrijven of andere overheden en instanties verleent Rijkswaterstaat vergunningen en ontheffingen wanneer zij activiteiten of werkzaamheden op en rond de Waddenzee of andere wateren verrichten. 

Beheeraspecten Toezicht, Handhaving en Gastheerschap

Rijkswaterstaat is naast het verlenen van vergunningen verantwoordelijk voor het houden van toezicht en voor handhaving. Dit begint met voorlichting en gastheerschap, waarbij gebruikers van de Waddenzee geïnformeerd worden over wat wel en niet is toegestaan. Bij het houden van toezicht is het uitvoeren van een controle op locatie een veel voorkomend instrument. Daadwerkelijk handhaven of optreden tegen overtredingen kan hierop volgen. 

Op Richel, een deels afgesloten wadplaat, houdt Rijkswaterstaat bijvoorbeeld toezicht met behulp van het drijvende wadwachtersponton. Richel is een rustplaats voor verschillende vogelsoorten en zeehonden. De wadwachters die het ponton bemannen geven bezoekers voorlichting over het belang van rust voor deze dieren en geven aan waar bezoekers wel en niet mogen komen. Hier was Natuurmonumenten eerst verantwoordelijk voor, in 2021 heeft Rijkswaterstaat het stokje van hen overgenomen.

Beheeraspect Fysiek beheer

Een belangrijk onderdeel van fysiek beheer is het baggeren van de vaargeulen en het beheer van de veerinrichtingen, zodat de Waddeneilanden goed bereikbaar blijven. Daarnaast beschermt Rijkswaterstaat de eilanden tegen de zee door op en voor de kust zand aan te brengen (suppleren). Wanneer er calamiteiten zijn in de Waddenzee, zoals een olieramp of een verloren lading, dan helpt Rijkswaterstaat deze zo goed mogelijk op te lossen en de schade aan de natuur te beperken.

Beheeraspect Natuurherstel

Ook op het gebied van natuurherstel is Rijkswaterstaat actief, vanuit hun rol als voortouwnemer van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee. De organisatie helpt  bijvoorbeeld bij het realiseren van meer geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water in het Waddengebied. Daarnaast zorgt de organisatie voor de verruiming van het leefgebied voor vogels en vissen. Recentelijk is bijvoorbeeld een pilot met broedpontons van start gegaan, die mogelijk kan bijdragen aan het herstel van de visdief en noordse stern in het Waddengebied. Verder houdt Rijkswaterstaat zich bezig met het herstel van zeegras, vanuit de Kaderrichtlijn Water.

Beheeraspecten Monitoring en Praktijkgericht onderzoek

Rijkswaterstaat bouwt op kennis, inzichten en innovaties bij het inrichten van kust-, water- en natuurbeheer. Zij laten ook regelmatig onderzoek uitvoeren door onderzoeksinstituten zoals het Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), de Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen University & Research. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek Natuurlijk Veilig naar het effect van zandsuppleties op planten en (bodem)dieren, dat Rijkswaterstaat samen met tien natuurorganisaties uitvoert. 

Met tal van monitoringprogramma’s houdt Rijkswaterstaat het water, sediment en de natuur in de gaten. Stroming, morfologie en waterstanden, maar ook chemische en biologische gegevens worden al vele tientallen jaren routinematig ingewonnen. In samenwerking met de Universiteit Utrecht en met ondersteuning van Wageningen Marine Research ontwikkelde Rijkswaterstaat de Ecotopenkaart van de Waddenzee. Dankzij deze kaart beschikken beheerders over gezamenlijke basisinformatie en krijgen zij een gedeeld beeld van het ecosysteem.

Waddenzee samen beschermen

Al deze beheeractiviteiten van Rijkswaterstaat, in samenwerking met andere beheerders en partners en in opdracht van IenW, beschermen de Waddenzee als werelderfgoed en N2000-gebied. Ze scheppen ruimte voor morfologische processen en natuurlijke dynamiek in dit grootste getijdengebied ter wereld.