Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur

Samen met de Waddenunit de Waddenzee beheren

Sinds 1 december 2022 is Jan Willem Zwart teamleider van de Waddenunit, onderdeel van het ministerie van LVVN. “De Waddenunit, daar werken de boswachters op zee. Zelf ben ik vooral verbindingsofficier tussen Den Haag en de Wadden en combineer ik beleid met leidinggeven. We zijn dagelijks met vier schepen te vinden op de Waddenzee en er is nu tijd en focus om me echt in zaken te verdiepen, veel te lezen en met mensen in gesprek te gaan. Te kijken wat er nog wel kan, als natuur voorrang krijgt. Dat is ontzettend leuk en leerzaam.”

Groot gebied met grote uitdagingen

In zijn nieuwe rol is Jan Willem lid van het Kernteam van de Beheerautoriteit Waddenzee. “Het Kernteam is een samenwerking namens alle beheerders. Dit is echt een groot gebied met grote uitdagingen, die we alleen samen het hoofd kunnen bieden, dat zie ik steeds scherper. Wat dat betreft zou ik trouwens willen dat de Beheerautoriteit een nog steviger positie zou krijgen op de Wadden. Ik vind dat zij in gezamenlijkheid aan het roer zouden moeten staan.”

“Het uitgangspunt is helder, daar zijn de beheerders het over eens: natuur staat centraal, we willen allemaal een rijke en robuuste Waddenzee. En toch merk ik regelmatig dat er onderling aardig wat oud zeer is, het wantrouwen zit soms diep. Dat is jammer, want het is niet nodig. Ik wil zoeken naar wat bindt en niet naar wat scheidt. Laten we elkaar vertrouwen, ervaringen delen en transparant zijn, dan wordt het makkelijker om ons gezamenlijke natuurdoel te bereiken.”

Beheeraspect Gastheerschap

De Waddenunit is gastheer op de Waddenzee. Jan Willem Zwart: “Alles wat wij doen, draait uiteindelijk om gastheer zijn voor een rijke Waddenzee. Je vindt bijvoorbeeld het logo van Waddenzee Werelderfgoed op al onze schepen, daarmee stralen we ons gastheerschap uit. Tijdens het werk op de Waddenzee spreken de medewerkers regelmatig gebruikers aan om hen te informeren of te adviseren. De grote plaatselijke bekendheid van de Waddenunit is daarmee van grote waarde.”

Beheeraspect Toezicht & handhaving

Een belangrijk onderdeel van dit gastheerschap is toezicht en handhaving. Jan Willem Zwart: “Alle medewerkers van de waddenunit zijn buitengewoon opsporingsambtenaar (boa). Ongeveer 1,5 fte van de 11 fte die we op jaarbasis hebben, besteden we concreet aan toezicht en handhaving. Denk daarbij aan het uitdelen van een proces verbaal wanneer iemand bijvoorbeeld de Wet natuurbescherming overtreedt of in een gebied komt waar dat niet mag. De aanwezigheid van onze schepen op de Waddenzee hebben bovendien een preventieve werking. Gebruikers zijn eerder geneigd om zich aan de regels te houden als ze weten dat de schepen van de Waddenunit in de buurt zijn.”

Beheeraspect Fysiek beheer

Fysiek beheer is een belangrijk onderdeel van het werk van de Waddenunit. Jan Willem Zwart: “Het gaat dan bijvoorbeeld om het plaatsen van bakens ten behoeve van mosselpercelen. Onze zogenaamde richtingbakens per perceel zijn de basis voor mosselkwekers om hun mosselperceel in de Westelijke Waddenzee fysiek mee aan te duiden. Ze steken een paar meter boven water uit zodat iedereen kan zien dat daar niet gevaren of gevist kan worden.”

Beheeraspect Natuurherstel

Bij natuurherstel is de Waddenunit veelal meer indirect betrokken. Jan Willem Zwart: “Wanneer er in het kader van natuurherstel bijvoorbeeld zeegras geplant wordt, dan helpen wij degene die dit uitvoert om op locatie te komen. Wij hebben de middelen en expertise om op alle plaatsen op het Wad te komen. Van A naar B gaan is op het land vaak simpel, maar op de Waddenzee is dat niet het geval. Je hebt te maken met droogtes en je moet ook weten waar je op bepaalde momenten niet moet komen, omdat je anders broedende vogels verstoort.”

Beheeraspecten Monitoring en Praktijkgericht onderzoek

Het ministerie van LVVN geeft regelmatig opdracht voor monitoring en praktijkgericht onderzoek. De Waddenunit neemt hiervoor zelf soms ook initiatief en ondersteunt onderzoekers bij hun werk. Jan Willem Zwart: “We werken bijvoorbeeld mee aan een onderzoek naar plastic vervuiling van de Waddenzee, in samenwerking met een onderzoeksbureau. Daarnaast helpen we bij een onderzoek van de Wageningen University & Research (WUR) naar de visstand, waarbij we eens per maand een onderzoeker met het MS Krukel vanuit Lauwersoog meenemen. Die dag wordt er dan op vaste trajecten gevist. Ook doen we ieder jaar mee aan de periodieke landelijke vogeltellingen van Sovon.”

Beheeraspect Vergunningverlening

Het ministerie van LVVN is daarnaast vergunningverlener voor de Wet natuurbescherming. Het afhandelen van vergunningaanvragen, handhavingsverzoeken en de vraag naar de aanwezigheid van een eventuele vergunningplicht in relatie tot activiteiten waarmee grote nationale belangen zijn gemoeid valt onder de bevoegdheid van LVVN. Dit zijn bijvoorbeeld gas- en zoutwinning, de hoofd(spoor)wegen en Defensie-activiteiten. Daarnaast valt de toetsing van activiteiten in niet-provinciaal ingedeelde gebieden en in het door Duitsland ‘betwist gebied’ in de Eems onder de bevoegdheid van LVVN. De zaken waarvoor LVVN het vergunningverlenend gezag is, zijn bepaald in een algemene maatregel van bestuur (AMvB). Dit is een besluit van de regering waarin regels uit een wet verder worden uitgewerkt. Zaken die daarbuiten vallen, behoren automatisch tot de provincies toe.

Vergunningverlening op grond van de Wet natuurbescherming in relatie tot het onderdeel gebiedsbescherming is bij een apart team binnen het ministerie belegd. Activiteiten waarvoor vergunningen moeten worden aangevraagd, worden door LVVN getoetst op (significante) effecten op de relevante beschermde natuurwaarden. Die beoordeling staat los van de (beheer)werkzaamheden van de Waddenunit. De Waddenunit houdt wel toezicht op het naleven van de vergunningsvoorwaarden, of het handhaven op onvergunde activiteiten, in relatie tot het Natura 2000-gebied Waddenzee.

Meer over het ministerie van LVVN en de WaddenUnit?

• Samen met de Waddenunit de Waddenzee beheren
• De Waddenunit beschermt, handhaaft en denkt mee | LNV in Beeld